De 80-er jaren: het eerste decennium van FATA MORGANA

1980
In 1979 waren Ronald, Erik en Rob begonnen om als “EMC Trio” te gaan spelen.
Toen ze het EMC Trio hoorde spelen, realiseerde Elly van der Walle zich dat zij ook met veel plezier in groepen had gespeeld en ook graag meer wilde dan enkel begeleiding spelen in het EMC orkest. Dus benaderde ze het trio met de vraag of het trio geen kwartet kon worden, met haarzelf als begeleidingspeler. Dit bleek een erg goed idee. De bezetting werd nieuw vastgelegd: Ronald bas, Elly begeleiding, Rob en Erik melodie. Hoewel in het begin nog nauwelijks eigen arrangementen werden gespeeld, werd de meerwaarde van een tweede melodiepartij (in vergelijking tot de standaard triobezetting) wel direct onderkend. De datum van de eerste repetitie geldt als de oprichtingsdatum van het kwartet: 16 september 1980. Als naam werd gezocht naar iets dat geen overeenkomst had met bestaande namen in de mondharmonicawereld. Namen met harmonica, chromonica of cats kwamen niet in aanmerking. Tijdens het brainstormen kwam Erik met de naam FATA MORGANA. En hoewel de letterlijke betekenis hiervan niets met muziek of mondharmonica te maken had, werd dit begrip zo herkenbaar gevonden, dat FATA MORGANA de definitieve naam werd. Als kleding werd gekozen voor het zwart-wit EMC tenue, aangevuld met een zwarte bolhoed, een zwarte sjaal en witte handschoenen. De eerste (en voor 1980 enige) uitvoering vond plaats op 29 oktober bij een EMC-uitvoering in het Jurriaan Pels verzorgingstehuis in Eindhoven. Twee optredens, waarbij de tweede helft begon met een komische act in cowboytenue (Erik die met een heel grote koffer aankwam, de sloten met een klapperpistool “kapot schoot” en vervolgens een heel klein mondharmonicaatje uit de koffer haalde om het volgende nummer te spelen). Het begin was gemaakt, er werd veel plezier aan beleefd en er was reden genoeg om door te gaan.

1981
Mondharmonica-Nederland kon in april voor het eerst met het kwartet kennismaken tijdens het Festival van de Nederlandse Organisatie voor Accordeon en Mondharmonica (Novam) in Baarn. In oktober volgde de eerste radio-opname bij Omroep Brabant.
De eerste “reclamefoto” werd in november gemaakt door fotograaf Jack Ottenheijm tijdens een fotosessie in automuseum Autotron in Drunen: de vier spelers bij een klassieke Rolls Royce. Omdat het repertoire werd uitgebreid met een aantal Zuidamerikaanse nummers, besloot de groep om het tenue uit te breiden met Mexicaanse poncho’s en sombrero’s. Elly’s moeder maakte de poncho’s speciaal voor FATA MORGANA.

1982
In maart verzorgde het kwartet voor het eerst een mondharmonica-presentatie tijdens het uurtje “luisteren naar muziek” bij een Novam vormingsweekend voor accordeonisten. Door de militaire dienstplicht van Rob en Ronald (vanaf juli) was er weinig tijd voor muziek. Wel had het kwartet zich aangemeld voor het Novam festival in (alweer) Baarn, in oktober. Door ziekte kon Elly niet meespelen. Als alternatief speelden Ronald en Rob als trio met gastsolist Dirk Neerhoff, die toen nog niet wist dat hij vier jaar later zelf het kwartet zou komen versterken.

1983
Door de militaire dienstplicht van Ronald en Rob begon 1983 zonder FATA MORGANA activiteiten. Pas toen een uitnodiging werd ontvangen voor deelname aan het TROS radioprogramma “Tongen en toetsen” voor de klassieke zender Radio 4, was er weer aandacht voor de mondharmonica.
Bij het plannen van de eerste repetitie bleek dat Elly inmiddels andere prioriteiten had. Zij besloot de groep te verlaten.
Ronald, Erik en Rob gingen op zoek naar een nieuwe begeleiding-speler en vonden deze (in het EMC orkest) in de persoon van Arnoud Jansveld. In korte tijd werden vier klassieke titels ingestudeerd die op 17 juni in de NCRV studio in Hilversum werden opgenomen. Het repertoire werd uitgebreid en al snel kon de groep weer uitvoeringen verzorgen. Dit jaar lukte de kwartetdeelname aan het Novam festival in oktober (in Rotterdam) wel. Na het festival werd in jazzsocieteit L’Esprit nog tot in de late uurtjes gemusiceerd met het Nederlandse trio The Rapido’s en de Duitse trio’s Blizza Harmonica Gang en Picca Trio.

1984
De eerste uitvoering in 1984 was een gastoptreden bij een gospelavond van The Young Gospel Singers (de groep waarin Ronald piano speelde). Hier werd het contact gelegd voor het TV-debuut tijdens het live programma E.O.–B.O., een feestprogramma waarin de Evangelische Omroep vierde dat ze als omroep de B-Status hadden behaald. Alle artiesten in het programma zongen of speelden met een playbackband, behalve FATA MORGANA. Zij speelden live, simpelweg omdat ze geen opname beschikbaar hadden. In mei volgde het eerste buitenlandse mondharmonicafestival: in Duisburg, Duitsland. Bij een EMC uitvoering in oktober was Arnoud ziek. FATA MORGANA trad op in een alternatieve bezetting, met Erik op begeleidingsmondharmonica en Olga Kamminga als gastspeler op melodie. In november werd iets nieuws uitgeprobeerd: een avondvullend programma in de Cees van Liendenflat, waarbij FATA MORGANA als kwartet optrad, maar ook deel uitmaakte van een zevenpersoonsformatie met Ronald piano, Arnoud drums, Erik en Rob mondharmonica, Henk Lagewaard basgitaar, Wijnand Jansveld (de broer van Arnoud) gitaar en Olga Kamminga mandoline. In totaal werden 21 titels gespeeld. Vanwege een toename in opbrengsten en kosten werd dit jaar met een boekhouding gestart, waarbij Ronald de eer te beurt viel penningmeester te zijn.

1985
Het jaar 1985 begon met een uitvoering bij een “mondharmonica promotie-avond” in Veldhoven: hieruit zou later de Veldhovense Mondharmonica Vereniging VMV ontstaan. Verder kende dit jaar twee duidelijke hoogtepunten: het uitbrengen van de eerste muziekcassette, FATA MORGANA geheten (zie foto links), en de deelname aan het internationale festival in Lenzburg, Zwitserland (zie foto rechts: Rob met Norm Dobson en Pete Pedersen).
De 14 titels voor de cassette waren eind maart in één weekend opgenomen en in april gemixt. Van de cassette, die net op tijd klaar was om ook exemplaren in Lenzburg te kunnen verkopen, werd in 1985 al een behoorlijk aantal verkocht. Het festival in Lenzburg, waar de groep met de van Arnoud’s vader geleende VW Passat naar toe reed, was de werkelijke internationale presentatie van FATA MORGANA; drie fantastische dagen.
Bij de uitvoeringen in 1985 waren ook vier presentaties tijdens Novam accordeon-weekends, en een EMC/Novam festival in Eindhoven in oktober, waarvan het Eindhovens Dagblad later wist te melden dat de spelers van FATA MORGANA volgens de jury “…de absolute uitblinkers van het festival…” waren. In november werd voor het eerst geïnvesteerd in geluidsapparatuur: microfoons, bekabeling en luidsprekerboxen.

1986
Arnoud ging in 1986 in Delft studeren, dus het plannen van repetities werd wat moeilijker. Met 16 stuks leed het aantal uitvoeringen hier niet echt onder. Erik had vriendin en aanstaande echtgenote Cobie gevonden en besloot naar Groningen te verhuizen. Daardoor werd hij tevens genoodzaakt afscheid te nemen van FATA MORGANA. Het Novam festival in november in Rotterdam was zijn laatste uitvoering met de groep (foto rechts).
De vervanger voor Erik werd gevonden in een oud-lid van EMC: Dirk Neerhoff, die vanaf 1987 actief mee zou gaan spelen. In september speelde de groep (dit keer als trio) voor het eerst als vervanger voor het verhinderde Picca Trio een uitvoering in Solingen, Duitsland. Dit zou de komende jaren nog regelmatig gebeuren. Er werd verder in geluidsapparatuur geïnvesteerd, zodat het kwartet tegen het eind van 1986 geen beroep meer hoefde te doen op (een deel van) de apparatuur van EMC. Voor de leden van FATA MORGANA was toen ook het moment gekomen om het lidmaatschap van EMC op te zeggen en zich geheel op het kwartet te concentreren.

1987
Dirk was redelijk snel met het instuderen van het FATA MORGANA repertoire. In totaal stond de teller eind 1987 op 15 uitvoeringen. Daaronder vijf keer radio, de bruiloft van Erik en Cobie (waar Erik natuurlijk nog even meespeelde), het Novam festival in ’s-Hertogenbosch en een avond met 8 uitvoeringen à 20 minuten op 4 verschillende lokaties in Center Parcs vakantiepark Kempervennen: een marathon die niet voor herhaling vatbaar was.
Maar de topper van 1987: de deelname aan de wereldkampioenschappen mondharmonica op het Kanaaleiland Jersey in oktober. Door de plaatopnames waar Ronald en Rob in mei in Engeland aan hadden meegewerkt (met Jim Hughes en Ivan Richards, zie foto links), kon het kwartet zich de dure reis veroorloven. Het werd een fantastische week waarin de groep kennis kon maken met vele internationale mondharmonica-coryfeeën zoals Tommy Reilly, Larry Adler, Sigmund Groven, Jerry Murad’s Harmonicats (zie foto rechts met Jerry), Adler Trio, Pete Madcat Ruth, Al en Judy Smith en Cham-Ber Huang. Organisator Jim Hughes vroeg FATA MORGANA om te spelen tijdens de openingsreceptie. Daarna speelde het kwartet nog in de groepencompetitie, waar een eerste plaats werd behaald. Daarop volgden nog twee uitvoeringen tijdens gala-concerten. Een van de mooiste mondharmonica-ervaringen in de historie van het kwartet. De resultaten van de plaatopnames van Ronald en Rob zouden overigens pas in 2005 boven water komen.

1988
Arnoud gaf in juni 1988 aan dat hij in december met het kwartet wilde stoppen. Er was dus een paar maanden tijd om een nieuwe begeleiding-speler te zoeken. Lex de Rijck was geen lid van EMC, maar had wel mondharmonicales bij EMC-dirigent Ton Scheepers. Zo kwam FATA MORGANA met Lex in contact en het klikte: vanaf januari 1989 zou hij de begeleidings-rol gaan invullen.
Maar eerst werd 1988 met 25 uitvoeringen het drukste jaar ooit voor het kwartet. 5 keer radio, en 4 keer naar het buitenland. Allereerst een carnavalsavond in Genk, België, waarbij werd verboden om met eigen apparatuur te spelen. Sindsdien maakt de groep slechts bij hoge uitzondering gebruik van andere dan de eigen apparatuur. Vervolgens in april het DHV Festival in Leichlingen, Duitsland en in mei het SMI Festival in Eglisau, Zwitserland. Arnoud kondigde kort voor het Zwitserse festival aan niet mee te gaan, dus werd snel een triorepertoire van 5 titels ingestudeerd met Dirk als solist en Rob op begeleiding (zie foto links).
In oktober volgde een optreden tijdens het galaconcert bij de NHL British Championships in Solihulll (bij Birmingham). Na een paar dagen Londen reisde de groep af naar midden Engeland, om aan te komen bij het pension van Michael Jackson (zo heette hij echt…). Van daaruit naar Solihull voor een basworkshop, jureren bij de competitie en een uitvoering in het zeer afwisselende avondprogramma met o.a. Paul Glaser, James Moody en Ricky Cool & The Texas Turkeys.
Ook vond in oktober het eerste IHO festival plaats: de Harmonica Happening Helmond Holland. Voor dit festival werd (naast de kwartetuitvoering) een samenwerking aangegaan met het trio Blue Sharp uit Rotterdam. Samen zou als zevenpersoons-groep in Helmond worden opgetreden: vandaar de naam Septime. Omdat één van de Blue Sharp-leden voortijdig afhaakte, werd het een zespersoons-formatie: FATA MORGANA samen met Herman van der Knaap en Richard Minderman. Niemand wist vóór het eigenlijke optreden wie Septime was, maar toch waren er al geruchten “..dat het een heel goede groep was….” (??).
Op 12 november speelde FATA MORGANA in Son de laatste uitvoering met Arnoud als begeleiding-speler. De opnames voor de tweede muziekcassette vonden (dit keer bij Rob thuis) grotendeels in december plaats, zodat Arnoud hier nog kon meespelen. Lex was inmiddels begonnen met repeteren..

1989
Ondanks het feit dat Lex nog maar net met repeteren was begonnen, stond op 20 januari het eerste optreden gepland: hij speelde daar al enkele titels mee. Hij investeerde veel tijd en moeite en korte tijd later was FATA MORGANA weer volledig operationeel. Na ca. 200 studio-uren was in maart de muziekcassette Four Brothers af (zie foto rechts). Deze werd op 1 april tijdens het RMC jaarfeest in Rhoon gepresenteerd. In mei speelde het kwartet bij het festival in Innsbruck. Om geen onnodige competitie-prestatiedruk op Lex te leggen, trad het kwartet op buiten mededinging. Die druk kwam later dat jaar: in oktober moest namelijk in Trossingen, Duitsland, de wereldtitel worden verdedigd. De FATA MORGANA prestatie bij de groepencompetitie was prima: met arrangementen van Bach’s derde Brandenburgs Concert en Michel Fugain’s Un Type Normal behaalde de groep wederom een eerste plaats (van de zeven deelnemende groepen). Het leukste deel van het festival: een informele “get-together” (naast het reguliere festivalprogramma) met Jerry Murad’s Harmonicats, het Adler Trio, Pete Pedersen, het Picca Trio en de Blizza Harmonica Gang.